Mezhep imamlarının büyük çoğunluğuna göre evlilikte velinin bulunması şarttır. Eğer veli bulunmazsa nikâh geçersiz sayılır. Kadının evlenme akdinde velisinin bulunmasının farz olduğunun delili Kur'an ve Sünnetle sabittir. Bu hususta Kur`an`daki delil şudur;

Kadınları boşadığınızda, iddetlerini tamamladıklarında, birbirleriyle güzelce barışıp anlaşmışlarsa, onların (önceki) kocalarına varma­larında (kadının velisi olarak onlara) zorluk çıkarıp engel olmayın. Bu, kendisiyle aranızdan Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kimseye verilen öğüttür. Bu sizin için daha uygun ve daha temizdir. Allah bilir, siz bilmezsiniz. (Bakara 232)

İmam Şafii şöyle demiştir:

Bu ayet, veliye itibar edilmesini gerektiren açık bir delildir. Eğer velinin nikâh akdinde bulunması muteber olma­saydı, velinin kadını evlenmekten menetmesinin bir anlamı kalmazdı. Çünkü adî kelimesi, kadını evlenmekten, menetmektir. (1)

Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) evlilikle ilgili söylediği hadislerde açık lafızlarla nikâhın ancak veliyle olabileceği bizlere aktarılıyor. Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

Hangi kadın velisinin izni olmaksızın nikâhlanırsa onun nikâhı batıldır! buyurdular ve bunu üç kere tekrar ettiler. (Ebu Davud, Tirmizî)

Yine Ebu Davud ve Tirmizî'de Ebu Musa (radıyallahu anh)'dan gelen bir rivayette: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Velisiz nikah yoktur!"  demiştir.

Veliliğin kadınlar için şart olması gibi bu velinin erkek olması da şarttır. Ebu Hureyre`nin rivayetiyle Efendimiz (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdu:

Hiçbir kadın kendini evlendiremez, başka bir kadını da evlendire­mez. (Darekutnî)

Hanefi mezhebine göre kız çocuğu buluğ çağına ulaşırsa kendi kendisini evlendirme hususunda serbesttir. Veli, kendisini evlendirmeye zorlayamaz. (2) Hanefilerin delili İbnu Abbas (radıyallahu anhüma)`ın rivayet ettiği şu hadistir: Dul nefsine velisinden ehaktır.(Müslim, Muvatta, Tirmizi, Ebu Dâvud, Nesâi)

Nikâh Hususunda Velilerin Tertibi

Nikâh hususunda veliler şu tertip üzere gelmektedir:

1-  Önce baba,
2-  Sonra babanın babası (dede),
3- Sonra ana-baba bir (öz) erkek kardeş,
4-  Sonra baba bir erkek kardeş,
5-  Sonra ana-baba bir kardeşin oğlu,
5- Sonra baba bir erkek kardeşin oğlu,
6-  Sonra ana-baba bir amca, sonra baba bir amca,
7- Sonra ana baba bir amcaoğlu,
8- Sonra baba bir amcaoğlu sonra diğer akrabalar.

Çocuk Kendi Annesine Veli Olabilir mi?

Şafi mezhebine göre; nikâhta ne oğulun, ne de torunun velayeti olur. Oğul, annesini nikâhlamak hususunda' velilik yapamaz. Çünkü oğul ile anne arasında soy ortaklığı yoktur. Annenin nesebi babasına, oğulun nesebi ise kendi babasına bağlıdır. Ancak oğulun aynı zamanda annesinin amcalarının oğullarından olması hali bundan müstesnadır. Şayet oğul aynı zamanda annesinin amcasının oğullarından ise ve ondan daha yakın bir veli de bulunamazsa, bu takdirde annesini tecviz hususunda velilik yapması caizdir. (3) Hanefi ve Maliki mezhebine göre ise çocuk kendi annesine veli olabilir. Bilakis çocuk velayette önceliklidir. (4)

Özetle; kız bakireyse cumhura göre velisinin izni olmadan nikâhı kıyılmaz.  Eğer dulsa kendi rızası olmadan velisinin kendisini evlendirmesi caiz değildir. Velinin izni olmadan kız kendi rızasıyla bir erkekle evlenirse ve bunu yaparken Hanefi mezhebini taklit ederse nikâhı geçerli sayılır.

1-)  El-Ümm – İmam Şafi 6/31
2-)  El-Lübab fi Şerhi'l-Kitap - Abdülgani Bin Talib Bin Hammade 1/255
3-)  El-Fıkh'ul-Menhecî alâ Mezheb'il-İmam eş-Şafii - Mustafa El-Hin, Mustafa el-Buğa 2/59
4-)  El-Lübab fi Şerhi'l-Kitap - Abdülgani Bin Talib Bin Hammade 1/255

fetvakurulu.com